آشنایی با مثلث برمودای ایران - داوینکو
کویر ریگ جن از صعب العبورترین نواحی دنیا، منطقه کویری و پر از تپه های شنی و باتلاق های نمکی است که از عجایب ایران هم به حساب می آید.
آشنایی با مثلث برمودای ایران
کویر ریگ جن از صعب العبورترین نواحی دنیا، منطقه کویری و پر از تپه های شنی و باتلاق های نمکی است که از عجایب ایران هم به حساب می آید. مردم محلی معتقدند این سرزمین نفرین شده است و ارواح پلید و شیاطین در این سرزمین اسرارآمیز حکومت می کنند و به همین خاطر هر که پا به ریگ جن می گذارد بلعیده می شود و دیگر بر نمی گردد. این روزها ریگ جن تبدیل به یکی از مقصدهای گردشگری ایران شده و تورهای گردشگری هر ازچند گاهی به این کویر سوزان و بلعنده سفر می‌کنند. سرزمینی که اگر پایتان را به آنجا بگذارید خواهید دید که تا شعاع پنجاه کیلومتری تان هیچ جنبده ای وجود ندارد.
بیشتر بخوانید: آیا در دریاچه ارواح روح خواهید دید؟
ریگ جن کجاست؟
مرز مشخصی برای ریگ جن متصور نیست. به صورت اجمالی این منطقه در محدوده جغرافیایی مرکز ایران در قسمت غربی کویر مرکزی یا دشت کویر قرار گرفته است. ریگ‌جن در جنوب سمنان، جنوب شرق گرمسار، شرق منطقه حفاظت شده کویر، شمال انارک و غرب جندق قرار گرفته و وسعتی برابر با ۳۸۰۰ کیلومتر مربع دارد. هیچ گونه چشمه یا چاه آبی در این منطقه وجود ندارد. در بیشتر نقشه ها نامی از این منطقه نبرده شده است و تنها دو کویرشناس اروپایی در گذشته در سفرنامه های خود به وجود چنین کویری در ایران اشاره ای کرده اند.
کشف ریگ جن توسط سوئدی ها
در عهد قجر، سوئدی ایران دوستی، عاشق سفر به ایران می شود و از سمت کوه های دماوند، وارد کشور شده و به محضر ناصر الدین شاه می رود و او برای گردش او در ایران همکاری می کند.
فردی به نام اسون هدینگ سوئدی، در اوایل قرن بیستم میلادی، اولین گردشگری بود که تلاش کرد از ریگ جن عبور کند. ولی به واسطه باتلاقی بودن منطقه از سفر خود منصرف شد و به عبور از حاشیه غربی و جنوبی ریگ جن اکتفا کرد. هدینگ ایران شناس سوئدی، اولین کسی بود که بیابان های ایرانی را به ایرانیان شناساند.
او در کتابش به این مسئله اشاره می کند که در واقع ریگ جن، دشت فرسایش یافته است و خیلی هم رازآلود نیست. در حال حاضر، تپه های ماسه ای برخان و حتی تپه های هرمی، جای جای آن را پوشانده و مناظر طبیعی بکری را در چشمان گردشگران قرار می دهد.
30 سال بعد، فردی به نام آلفونس پابریل، با ایده گرفتن از کتاب هدینگ، راهی سرزمین اسرار آمیز ایران شد و تنها توانست از عرض ریگ جن عبور کند.
بیشتر بخوانید: نکات مهم برای رزرو هتل
وجه تسمیه
کلمه جن به معنای پوشیده و مخفی است، جنیان به خاطر پنهان بودنشان از انظار عمومی، به جن (نامرئی) نام گذاری شده‌اند، چون از چشم انسان ها پوشیده بودند و دیده نمی شدند. این معنی پوشیدگی و پنهانی در تمام مشتقات کلمه جن جاری است، مثلا به قلب و روح «جنا» می گویند از آن جهت که پوشیده و مخفی است.
به بهشت «جنت» می گویند چون بر دیدگان ما مخفی است و سپر «جنانه» نامیده می شود چون شخص، موقع جنگ در پشت آن مخفی می شود. «جنین» به طفل در رحم می گویند، چون طفل در رحم مادر مخفی است و «جن» را جن می گویند چون از دید چشم های ما پنهان و مخفی است.
عدم وجود منابع آب در گستره وسیع ریگ جن به همراه وجود موانع طبیعی از جمله باتلاق های نمک و تپه های ماسه ای مرتفع، عواملی بودند که این منطقه را در طول قرن ها از دسترسی انسان دور نگه داشته اند.
همین عوامل موجب شده این عرصه پهناور در طول تاریخ بر انسان پوشیده بماند و نام جن بر آن بگذارند. افسانه ها و داستان های فولکلور و پر ابهام در مورد ریگ جن، عموما نشا ت گرفته از عجز حاشیه نشینان و یا مسافران در عبور از این خطه بوده است. وجود گرمای بسیار زیاد در این منطقه با توجه به آن که در قرآن جنس جن از گرما و آتش است به‌احتمال زیاد در انتخاب این نام بی تاثیر نبوده است.
پوشیده بودن قسمت های جنوبی ریگ جن از تپه های ماسه‌ای و صدایی که حرکت باد بر روی این تپه ها ایجاد می کرده قطعا از عوامل موثر بر باور عمومی وجود قدرت های متافیزیکی در این منطقه است.
اختلاف زیاد دمای شب و روز و خرد شدن سنگ ها در اثر این اختلاف فاحش که به «گریه سنگ» شهرت دارد به همین عوامل متافیزیکی منسوب می شده است.
بیشتر بخوانید: بهترین جاهای دیدنی ژاپن
بهترین مسیر
بهترین مسیر دستیابی به ریگ جن بخش شمال شرق پارک ملی کویر است، یعنی جاده سنگفرش ملک آباد که داخل مرز پارک بوده و زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست اداره می شود. باید از این سازمان مجوز عبور بگیرید. مسیر دیگر ورود به ریگ جن هم جندق است که دقیقا در نقطه مقابل، یعنی در بخش شرقی پارک قرار دارد. اگر از تهران عازم ریگ جن می شوید باید بدانید که فاصله تهران تا جندق حدود 170 کیلومتر است. برای این سفر باید به صورتی برنامه ریزی کنید که برای رفت و برگشت سوخت و تجهیزات کافی داشته باشید.
گل و لجن های باتلاق
گل و لجن های باتلاقی ریگ جن درسته بسیار خطرناک هستند، ولی خیلی از شهروندانی را که عادت به رستوران گردی و پاساژ گردی دارند به سمت خود جلب می کند تا وقایع های طبیعی را از نزدیک مشاهده کنند. در ریگ جن تا کیلومتر ها فقط مار و حشرات مختلف مشاهده خواهید کرد.
هیچ آبی در ریگ جن در دسترس نیست و در قسمت جنوب شرقی آن، تپه های ماسه ای قرار دارد که به نام دم ریگ جن معروف هستند.
در سال ۱۹۹۷ میلادی کویر شناس معروف ایرانی به نام علی پارسا به همراه رییس وقت پارک ملی کویر با استفاده از هواپیمای خصوصی از ریگ جن عبور کردند. آن ها در این سفر هوایی چند ساعته اولین چیزی که به آن برخورد کردند گودالی بود که تازه به وجود آمده و داخل گودال، یک فضای آبی بزرگ به چشم می خورد؛ از آب شور پر شده بود.
اطراف آن، نمک کریستال قرار داشت و رنگ قهوه ای آن ها از داخل هواپیما به صورت واضح مشخص بود و بعد از این سفر او بارها با خودروی شخصی خود به ریگ جن سفر کرد.
سفر به مثلث برمودا
اگر در کویرنوردی تازه کارید به هیچ عنوان ریگ جن را به عنوان اولین تجربه کویرنوردی خود انتخاب نکنید چون حضور در این کویر به تجربه و دانستنی های زیادی نیاز دارد. حتی اگر هم حرفه‌ای هستید، حتما گروهی به این منطقه سفر کنید آن هم با یک تیم کاملا حرفه ای.
بهترین وسیله جیپ های سبک وزن است، ولی هر لحظه امکان گیر کردن و گم شدنتان در کویر ریگ جن وجود دارد. باید از همه امکان های نرم افزاری مانند نقشه های دقیق و GPS که قبلا تمام مسیرهای عبور از ریگ جن روی آن مشخص شده، استفاده کنید.
نیاز است مسوولان محلی را هم از سفر تیم کویرگردی به ریگ جن باخبر کنید تا در صورت مفقود شدنتان بتوانند تیم جستجو تشکیل دهند. ریگ جن غیر از احتمال گم شدن و ته کشیدن منابع حیاتی، بهانه های دیگری هم برای بلعیدن مسافرانش دارد. فرو رفتن در گل و لجن و باتلاق هم از مهم ترین خطرهایی است که هر مسافری را تهدید می کند. با همه این ها اگر خطر را به جان خریدید و پا به این کویر گذاشتید، خوابیدن روی شن های روان روی تپه ای بلند و چشم دوختن به آسمانی که حتی یک نقطه سیاه هم ندارد و شهاب سنگ هایی که هر ازگ اهی در آسمان دیده می شوند، تمام خستگی روزانه راه رفتن روی شن و فرو رفتن در باتلاق را از تن می زداید.
بیشتر بخوانید: بهترین جاهای دیدنی هلند
چرا ریگ جن خاص است؟
ریگ جن، یکی از ظرفیت های گردشگری بیابانی کشور محسوب می شود و منطقه ای بکر است. به همان بکری زابل و فیلبند و مازیچال. جایی بکر است که نمونه اش را نتوان در جای دیگر مشاهده کرد. در واقع عدم وجود منابع آب در منطقه وسیع 38 هزار کیلومتر مربعی ریگ جن باعث شده تا باتلاق های نمکی و تپه های مرتفعی از ماسه تشکیل شود و به همین خاطر، قرن ها از دسترسی انسان خارج بوده اند. همین عوامل طبیعی باعث شده تا این عرصه پهناور، قرن ها بر انسان پوشیده بماند و در نتیجه نام جن بر آن اطلاق شود.
افسانه ها و داستان های محلی بسیاری بر آن نهاده شد و به نظر می رسد بسیاری از آن ها، به دلیل عدم اطلاعات علمی و دانش ساکنان منطقه نسبت به ظرفیت های اقلیمی و زمین شناسی این نقطه است. گرمای شدید در این منطقه هم دلیل دیگری برای نام گذاری ریگ جن، به عنوان محدوده جنیان است. چرا که در ذهن و باور عامه، جن با گرما و آتش عجین شده و به همین دلیل در نام گذاریش بی تاثیر نبوده.
پوشش گیاهی در منطقه ریگ جن
در منطقه ریگ جن به خاطر کمبود منابع آبی، عملا پوشش گیاهی خاصی وجود ندارد. ولی به هر حال چون در اقلیم خشک و جایی که نمک و گچ موجود است رویش گیاهان به کندی صورت می گیرد، در مناطق باتلاقی آن، به خصوص منطقه شمالی و مرکزی، هیچ پوشش گیاهی مشاهده نخواهید کرد. ولی در حاشیه اش، تنها سالسولا، اشنان و خار شتر می روید که خار شتر، خواص دارویی بسیاری دارد مخصوصا برای کسانی که از مشکل سنگ کلیه رنج می برند.
این 3 گیاه کویری منطقه، قابلیت سازگاری خوبی با اقلیم مناطق مرکزی و کویری ایران دارند و احتمالا نمونه آن ها را در دیگر مناطق کویری کشور مشاهده خواهید کرد.
در بخش های شمال غربی و غرب آن، به ویژه در نزدیک کوه های سیاه کویر و نخجیر، بوته های روناس وجود دارد که در قدیم از آن برای مصرف سوخت و رنگ رزی استفاده می کرده اند.
مناطق استپی حاشیه این ریگزار شامل باریجه، کاهوی وحشی، نعنا کوهی، گندمیان، جو وحشی و کلاه میرحسن است که گیاهانی یک ساله و علفی محسوب می شوند در عین حال و در کنار مواردی که ذکر شد بوته های چوبک، قیچ و کاروانکش در این محدوده دیده می شوند. مین های ماسه ای منطقه دم ریگ پوشیده از درختچه های تاغ و به صورت تنک اسکنبیل است. درختچه ها هر چه به سمت غرب می رویم انبوه تر می شوند.